با وجود قدمت تاریخ فرش ایرانی، تسلط فنی و دانش تجربی در دسترس ایرانیان، فقدان رویکرد علمی و ناآگاهی از جنبه های عملی و تجربی تولید فرش مشهود است.
اگر بیعلاقگی جوانان ایرانی را به ارزشهای کیفی و هویتی مرتبط با هنر فرش در نظر بگیریم، این کاستیها بیشتر چشمگیرتر میشود.
این امر همچنین عدم وجود تاریخ مکتوب از ارزش های اجتماعی و فرهنگی این هنر را برجسته می کند.
علاوه بر این، در دنیایی که تحلیل علمی جنبههای زندگی اجتماعی در همه جا وجود دارد، سادهاندیشی است که صادرات و بازاریابی یک محصول را بدون در نظر گرفتن ویژگیهای کیفی آن در نظر بگیریم.
وقتی صحبت از محصولی مانند فرش و روفرشی 12 متری طرح فرش میشود که ارزشهای فرهنگی و هنری ذاتی «کیفیت» آن است، این موضوع بیشتر معتبر است.
اهمیت اقتصادی فرش دستباف منشأ رویکرد سنتی و تجاری معمول است که میخواهد جنبه هنری و فرهنگی را به حداقل برساند و گاه تا حدی به حذف برخی از مهمترین دیدگاههای فرش میپردازد.
تا آنجا که انتساب مفهومی به گستردگی «فرهنگ» به محصولی مانند فرش دستباف نامناسب است، میتوان از جایگاهی که این هنر در فرهنگ ایرانی دارد تعجب کرد.
فرش به سبک گل فرنگ شاه عباسی.
در این مورد دو سوال مطرح می شود:
– چرا فرش ایرانی جنبه فرهنگی و فراتجاری دارد؟
– مبانی فرهنگی آن را چگونه می توانستیم تعریف کنیم؟
با توجه به نکته اول می توان گفت که وجه فرهنگی فرش ایرانی تبلور هویت سنتی و اجتماعی ایران است.
مقایسه کیفی فرشهای قدیمی با فرشهای کنونی این ایده را به ما نشان میدهد که این محصولات از دورههای بسیار متفاوتی میآیند و بیش از همه ثمره کار مردانی با ذهنیتها و ارزشهای بسیار متفاوت است.
فرش فعلی که از مواد اولیه درجه سه بافته شده و به جای رنگهای طبیعی که قبلاً استفاده میشد با رنگهای شیمیایی رنگ میشود و شامل نقشهای غیراصیل میشود، در مقایسه با فرش قدیمی دچار افت کیفیت قابل توجهی شده است.
فرش ایرانی به خودی خود هنری منحصر به فرد در جهان است که ویژگی های فولکلور و مردمی را در خود ادغام می کند و ارزش مادی آن را تضمین می کند.
نقاشی غربی از قرن یازدهم گواه این واقعیت است که فرش ایرانی مورد توجه هنردوستان اروپایی قرار گرفته است.
در این نقاشی ها فرش های ایرانی را می بینیم که کاخ های اروپا را تزیین می کند.
زیبایی نقوش و تنوع رنگ ها الهام بخش بزرگ ترین نقاشان اروپایی مانند روبنس و ون دیک و اخیراً نسل پیشگامان نقاشی مدرن از جمله سزان، مونه، پل کلی، موندریان و دیگران بوده است.